THE FOURTH PROOF Christ Is God With Respect to Him Sending the Holy Spirit

Section V

This proof consists of the following points:
(A) God is Spirit
(B) God is the One who pours out and sends His Spirit
(C) The Lord Jesus Christ pours out, sends and breathes the Spirit of God
(D) Conclusion: Christ is God

(A) God Is Spirit

This is clear from the words of the Lord Jesus Christ Himself. "God is Spirit, and those who worship Him must worship in spirit and truth" (John 4:24), and also from the Apostle's words: "Now the Lord is the Spirit" (2 Cor.3:17).

(B) God Is the One Who Pours out His Spirit 

This is clear from the Lord's words in the Book of Joel: "I am the Lord your God and there is no other... And it shall come to pass afterward that I will pour out My Spirit on all flesh; your sons and your daughters shall prophesy, your old men shall dream dreams" (Joel 2:27-29). God Sends His Spirit to the World The Psalm says: "You send forth Your Spirit, they are created; and You renew the face of the earth" (Ps. 104:30). The Lord says in the Book of Ezekiel: "I will put My Spirit within you" (Ez. 36:27).And in the Book of Numbers the Lord says: "Oh, that all the LORD's people were prophets and that the LORD would put His Spirit upon them!" (Num. 1 1:29) St. Paul the Apostle says: "God, who has also given us His Holy Spirit" (1 Thes.4:8).

(C) The Lord Jesus Christ Pours out God's Spirit on His Disciples 

This is obvious from the Book of Acts, chapter 2, verse 33. This point does not need any proof to Jehovah's Witnesses. They confess in their book “Let God Be True” that "the Spirit of God was poured out on the disciples by the hand of Jesus on the Day of Pentecost." The Lord Jesus Christ Sends God's Spirit This is clear from the Gospel according to St. John, where the Lord said to His disciples: "But when the Helper comes, whom I shall send to you from the Father, the Spirit of truth who proceeds from the Father, He will testify of Me" (John 15:26), and: "For if I do not go away, the Helper will not come to you;
but if I depart, I will send Him to you" (John 16:7). The Lord Jesus Christ Breathes God's Spirit
This is clear from the Gospel according to St. John, in which we read: "And when He had said this, He breathed on them, and said to them, 'Receive the Holy Spirit' " (John 20:22).

(D) Conclusion: Christ Is God 

(a) Who can pour out the Spirit of God, send the Spirit of God and breath the Spirit of God on people, except God Himself? And if the Lord Jesus Christ did these, is He not God, then?
(b) God says in the Book of Joel: "I will pour out My Spirit on all flesh." St. Peter the Apostle uses this verse as a testimony on the Day of Pentecost at the descent of the Holy Spirit, saying: "And it shall come to pass in the last days, says God, that I will pour out of My Spirit on all flesh' " (Acts 2:16,17). Moreover he says in the same chapter that the Lord Jesus, "being exalted to the right hand of God, and having received from the Father the promise of the Holy Spirit, He
poured out this which you now see and hear" (Acts 2:33). Then who is the Lord Jesus Christ who pours out the Spirit of God on people, but God Himself?
(c) We cannot imagine, nor can Jehovah's Witnesses, that there is a power other than God who can send the Spirit of God or pour out the Spirit of God.

Source: Divinity of Christ by H.H. Pope Shenouda III

.....To be continued in the next section....

African Cultures

Source: http://www.karibu-stenger.net/welcome.png

Under this column, different cultural practices and traditions of African people will be presented. If there are members on our facebook group called "Orthodox for the Unification of Africa" or others who want to support this column by presenting cultural practices of African people in different countries across the globe, we welcome happily.
So we invite those who are interested to write and show cultures and traditional practices of African people to this column.

ቅድስት ድንግል ማሪያም በነገረ ድህነት (ክፍል ሁለት)

ባለፈው ክፍል ለመመልከት እንደሞከርነው የሰው ልጅ እግዚአብሔርን በመበደል ከገነት እንደተሰደደ እና በዚህም ተፀፅቶ ንስሃ ቢገባ ቸር የሆነ አምላክ የምሕረት ቃል ኪዳን እንደገባለት ከድንግል ማሪያምም ተወልዶ እንደሚያደነው ለማየት ሞክረናል፡፡

እግዚአብሔር ለምን ሰው ሆኖ የጠፋውን ሰው ለማዳን ወደደ?

የሰው ልጅ መጀመሪያ ላይ አምላክ ለመሆን በመሻት ዕፀ-በለስን በመብላት እግዚአብሔርን መበደሉ እና የዚች ሀጢያት በዘር የምትተላለፍ መሆን ሁሉም የሰው ልጅ ሞትን በዘር የሚወርሳት ሆነ፡፡ ይህም የቀደመው በደላችን (ጥንተ አብሶ) ሁላችንም በአዳምና ሔዋን አብራክ ሆነን የበደልን በመሆናችን ነው፡፡ የሰው ልጅ አምላኩን በመበደሉ በዳዩ ተበዳዩን ካሳ መካስ እና የጥልን ግድግዳ ማፍረስ ርቱዕ ፍርድ በእግዚአብሔር ዘንድ ነበርና ሰው እንደበደለ ሰው መካስ ግድ ነበር፡፡ በዚህም ምክንያት ደጋግ አባቶች ለምሳሌ እንደ ኖኅ እንደ አብርሃም እና ሌሎችም ነቢያት ቢነሱም እንኳን የሰውን ልጅ ሁሉ መድኃኒት ሆነው ለማዳን ይቅርና እራሳቸውን የማያድኑ በምድር ላይ መፃተኛ ሆነው አልፈዋል፡፡  ከሰው ልጆችም ይህንን ካሳ መካስ እና ሰውን ከእግዚአብሔር ጋር ለማስታረቅ የሚችል ፍፁም ሰው ባለመኖሩ እግዚአብሔር ወልድ ሰው ሆኖ የሰው ልጆችን በደል ስለሰው መካስ ነበረበት፡፡ ከዚህም በተጨማሪ እግዚአብሔር ለሰው ልጆች ያለው ፍፁም ፍቅር ይገለጥ ዘንድ አምላክ ፍፁም ሰው ሆነ፡፡ ተበዳዩ ለበዳዩ እጅግ ደሃ ለሆነው ሰው ካሳ የሚክስ ምንኛ ቸር አምላክ ቢሆን ነው!

የሰው ልጅ በውድቀቱ ምክንያት ያገኘው የሞት ሞት በክብር ከእርሱ ለሚያንሰው የንስሃ ልብ ለሌለው ለዲያብሎስ ተገዢ አደረገው፡፡ ዲያብሎስም አዳምንና ሔዋንን መከራ አፅንቶ “አዳም ግብሩ ለዲያብሎስ፤ ሔዋን አመቱ ለዲያብሎስ ማለትም አዳምና ሔዋን ለዲያብሎስ ተገዢዎችና ባሮች ናቸው” የሚል ፅሑፍ ፅፎ አስፈርሟቸው ይህን የዕዳ ደብዳቤያቸውን አንዱን በዮርዳኖስ ባሕር አንዱን ደግሞ በሲኦል በበርባኖስ ባሕር በጥልቁ ጥሎት ነበር፡፡ በዚህ ምክንያት ጌታችንና መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ የሰው ልጅን የዕዳ ደብዳቤ ለመደምሰስ በጥምቀተ ዮርዳኖስ መጠመቅ፤ በሲኦል ያለውን ለመደምሰስ ደግሞ በመስቀል ላይ ተሰቅሎ መከራ መስቀልን መቀበል፤ መሞትና በአካለ ነፍስ ሲኦል ወረዶ የሰው የዕዳ ደብዳቤ መደምሰስ እና በሲኦል የተጋዙ ነፍሳትን መማረክ ነበረበት፡፡ ስለዚህም አምላክ ፍፁም ሰው ሆነ፡፡

በአዳም ምክንያት የተረገመች ምድር በቅዱሳን እግሮቹ (በኪደተ እግሩ) ትቀደስ ዘንድ አምላክ ፍፁም ሰው ሆነ፡፡ ሕዝብና አሕዛብን አንድ ለማድረግ አምላክ ፍፁም ሰው ሆነ፡፡ አርአያ ሊሆነን አምላክ ፍፁም ሰው ሆነ፡፡

 እንግዲህ እግዚአብሔር ለአዳም ተስፋውን ከሰጠው በኋላ በምድር ጥሮ ግሮ ይበላ ዘንድ በምድር ይኖር ነበር፡፡ ከሞተ ስጋ በኋላ ደግሞ በሲኦል ለዲያብሎስ የሚገዛና ሆነ፡፡ በነዚህ የመከራ ዘመናት እግዚአብሔር መግቦቱን ከሰው ልጆች ፈፅሞ ያላራቀ በመሆኑ በምድራዊ ሕይወቱ በቸርነቱ ብዛት ለምድር ጠልና ዝናምን እንዲሁም ልምላሜን ሰጥቶ በጥቂት ወዙና ድካሙ ያረሳትንና ያለሰለሳትን ምድር ከጥቅት ዘሮች ብዙ ፍሬዎችን እየሰጠ በየሰከንዱ የሚያስፈልገውን ከባቢ አየር፤ በየሰዓታቱ የሚያስፈልገውን ውሃ በነፃ ያለ ድካም እንዲያገኝ አድርጎ በምድር ሕይወቱን እንዲመራ ረዳው፡፡ እግዚአብሔር ለሁሉም ፍጥረት ከሚያደርገው ቸርነት በተጨማሪ ለሰው ልጅ ብዙ ፀጋዎችን የእግዚአብሔርን ትእዛዛት በመጠበቅ እንዲያገኝ በዚህም የሰው ልጅ የመዳን ተስፋ እና ከእግዚአብሔር ጋር ያለው መልካም ግንኙነት ሳይቋርጥ ከዘመን ዘመን እንዲሸጋገር በየዘመኑ የተለያየ እርዳታ እያደረገለት ኖሯል፡፡ ከእነዚህም በመጀመሪያ በዘመነ አበው የእግዚአብሔር ትእዛዛት በሰው ልብ ላይ የተቀረፁ ነበሩ፡፡ በኋላም ሰው ሕግጋቱን እየረሳ እግዚአብሔርን በመበደል ጉዳት ቢያገኘው የተፃፈ ሕግን በሊቀ ነቢያት ሙሴ በኩል ሰጠው፡፡ በዚህም ሰው አሕዛባዊ ልማድን በመልመድ እግዚአብሔርን ዳግመኛ ስለበደለ ፊት ለፊት የሚያስምሩትና የሚገስፁትን ነቢያትን እያስነሳ ከጥፋትና ከእግዚአብሔር ቸርነት ሳይርቅ እንዲኖር ረድቶታል፡፡ ይህ የእግዚአብሔር መግቦቱና መለኰታዊ ጥበቃ ቀጥሎ ባለው አንቀጽ  እንደምንመለከተው ንፁህ ዘርን ከትውልድ ትውልድ ለማስተላለፍ ካለው ዓላማ ጋርም ተያያዥነት አለው፡፡

ከዚህም በተጨማሪ በአዳም ልጅ በሴት በኩል ንፁህ ዘርን ጠብቆ ሊያቆይልና ለአሕዛብና ለሕዝብ መድኃኒት የሚሆን አምላክን በማሕፀኗ የምትሸከም ንፅህት ዘርን ከትውልድ ወደ ትውልድ ሊያስተላልፍልን ወዶ የእግዚአብሔርን ሕግጋት የሚጠብቁ ሕዝቦችን በምድር ለየልን፡፡ ዓለም ሁሉ በበደለበት በዘመነ ሰባትካት ይህች ንፅህት ዘር በደል ባልተገኘበት በኖኅ አብራክ ነበረች፡፡ ዓለም ሁሉ እግዚአብሔርን በመርሳት በጣኦት አምልኮ በጠፋበት በአብርሃም ዘመን ይህች ንፅህት ዘር የጣኦትን አምልኮ በመጥላት እግዚአብሔርን በፍጥረቱ ተመራምሮ ያገኘ በአብርሃም አብራክ ውስጥ ነበረች፡፡ እንዲሁም ብኩርናን እጅግ በመሳሳትና በጉጉት ከኤሳው ከወንድሙ በእምነቱ ብዛት በተቀበላት የእግዚአብሔርን ጸጋ በናፈቀ በያዕቆብ አብራክ ውስጥ ነበረች፡፡ በዚህ ሁኔታ ለእግዚአብሔር እራሳቸውን የበለጠ ባስገዙ በሕሊናቸውም በስጋቸውም የተሻለ ንፅህና በነበራቸው ውስጥ ከዘመን ዘመን ያች ንፅሕት ዘር ተሸጋገረችልን፡፡ ለዚያ ነው ነቢዩ ኢሳይያስ በትንቢቱ “የሠራዊት ጌታ እግዚአብሔር ዘርን ባያስቀርልን ኖሮ፥ እንደ ሰዶም በሆንን እንደ ገሞራም በመሰልን ነበር” (ኢሳ. ፩፥፱) ያለው፡፡

ከላይ እንደተገለጠው የነቢያት መምጣት ሰው ተስፋ በመቁረጥ ከእግዚአብሔር መንገድ እንዳይወጣ ሕግጋትን እንዲጠብቅ ከማስተማር በተጨማሪ ሰው በስባሽ ፈራሽ ሆኖ እንደማይቀር ድህነትን ተስፋ እንዲያደርግ የመልካም ዘመን ትንቢት የምሕረት ዘመን መቅረብን ሊያበስሩ ሊያስተምሩ ጭምር ነው፡፡ እግዚአብሔርም የድህነት ሥራውን ለማከናወን ቀድሞ በነቢያት ትንቢት አናግሮ ሱባኤ አስቆጥሮ መምጣት እንጂ ሃላፊያትንና መፃያትን የሚያውቅ ማእምረ-ኩሉ እግዚአብሔር ሥራዎቹ እንደ እንግዳ ደራሽ እንደ ውሃ  ፈሳሽ አለመሆኑን ለማሳዎቅ በየዘመናቱ እነዚህን ነቢያት አስነስቷል፡፡ በዚህም ስለሰው ልጅ ድህነት ስለ አምላክ ከድንግል ማሪያም መወለድና ስለ ነገረ መስቀሉ የተለያዩ ነቢያት በተለያዩ ዘመናት ትንቢት ተናገረዋል፡፡ ቀደም ብሎ የመጀመሪያው ትንቢት ከይሲ በተረገመበት በኦሪት ዘፍጥረት ላይ እራሱ እግዚአብሔር ከተናገረው ጀምሮ (ዘፍ. ፫፥፲፭) ሙሴ፣ ዳዊት፣ ዳንኤል፣ ኢሳይያስ፣ ሕዝቅየልና ሌሎችም ትንቢትን ተናገረዋል፡፡ ለአበውና ለነቢያትም እመቤታችን ድንግል ማሪያምና ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በተለያዩ ምሳሌዎች እየታዩዋቸው የምሕረት ዘመንን ተስፋ እያደረጉ ኖረዋል፡፡

ደረቅ ሐዲስ በመባል የሚታወቀው ነቢዩ ኢሳይያስ ብዙ ግልፅና የማያሻሙ ትንቢቶችን ስለ ነገረ ድህነት ማለትም ስለ እመቤታችን ድንግል ማሪያምና ስለ ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ተናግሯል፡፡ ይህ ነቢይ በመጀመሪያው ምዕራፍ ነው ገና ስለ እመቤታችን ንፅህናና የቀደመው የሰው ልጅ መተላለፍ (ጥንተ አብሶ) እንደሌለባትና ይህች ንፅሐ ባህርይ የድህነት ዘር ሆና በቅዱሳን ሰዎች አብራክ ተጠብቃ ከትውልድ ትውልድ እንደተላለፈች ሲገልፅ “የሠራዊት ጌታ እግዚአብሔር ዘርን ባያስቀርልን ኖሮ፥ እንደ ሰዶም በሆንን እንደ ገሞራም በመሰልን ነበር” (ኢሳ. ፩፥፱) ያለው፡፡

እስኪ በነቢያት የተነገሩትን ጥቂቶቹን ትንቢቶች እንደሚከተለው እንመልከት፡-

በመቀጠልም “ስለዚህ ጌታ ራሱ ምልክት ይሰጣችኋል፤ እነሆ፥ ድንግል ትፀንሳለች፥ ወንድ ልጅም ትወልዳለች፥ ስሙንም አማኑኤል ብላ ትጠራዋለች።”  ኢሳ. ፯፥፲፬

“ሕፃን ተወልዶልናልና፥ ወንድ ልጅም ተሰጥቶናልና፤ አለቅነትም በጫንቃው ላይ ይሆናል፤ ስሙም ድንቅ መካር፥ ኃያል አምላክ፥ የዘላለም አባት፥ የሰላም አለቃ ተብሎ ይጠራል።” ኢሳ. ፱፥፮ 

“የሰማነውን ነገር ማን አምኖአል? የእግዚአብሔርስ ክንድ ለማን ተገልጦአል? በፊቱ እንደ ቡቃያ ከደረቅም መሬት እንደ ሥር አድጎአል። መልክና ውበት የለውም፥ ባየነውም ጊዜ እንወድደው ዘንድ ደም ግባት የለውም። የተናቀ ከሰውም የተጠላ፥ የሕማም ሰው ደዌንም የሚያውቅ ነው፤ ሰውም ፊቱን እንደሚሰውርበት የተናቀ ነው፥ እኛም አላከበርነውም። በእውነት ደዌያችንን ተቀበለ ሕመማችንንም ተሸክሞአል፤ እኛ ግን እንደ ተመታ በእግዚአብሔርም እንደ ተቀሠፈ እንደ ተቸገረም ቈጠርነው። እርሱ ግን ስለ መተላለፋችን ቈሰለ፥ ስለ በደላችንም ደቀቀ፤ የደኅንነታችንም ተግሣጽ በእርሱ ላይ ነበረ፥ በእርሱም ቍስል እኛ ተፈወስን። እኛ ሁላችን እንደ በጎች ተቅበዝብዘን ጠፋን፤ ከእኛ እያንዳንዱ ወደ ገዛ መንገዱ አዘነበለ፤ እግዚአብሔርም የሁላችንን በደል በእርሱ ላይ አኖረ። ተጨነቀ ተሣቀየም አፉንም አልከፈተም፤ ለመታረድ እንደሚነዳ ጠቦት፥ በሸላቶቹም ፊት ዝም እንደሚል በግ፥ እንዲሁ አፉን አልከፈተም። በማስጨነቅና በፍርድ ተወሰደ፤ ስለ ሕዝቤ ኃጢአት ተመትቶ ከሕያዋን ምድር እንደ ተወገደ ከትውልዱ ማን አስተዋለ? ከክፉዎችም ጋር መቃብሩን አደረጉ፥ ከባለጠጎችም ጋር በሞቱ ሆኖም ግፍን አላደረገም ነበር፥ በአፉም ተንኮል አልተገንበትም ነበር። እግዚአብሔርም በደዌ ያደቅቀው ዘንድ ፈከደ፤ ነፍሱን ስለ ኃጢአት መሥዋዕት ካደረገ በኋላ ዘሩን ያያል፥ ዕድሜውም ይረዝማል፥ የእግዚአብሔርም ፈቃድ በእጁ ይከናወናል። ከነፍሱ ድካም ብርሃን ያያል ደስም ይለዋል፤ ጻድቅ ባሪያዬም በእውቀቱ ብዙ ሰዎችን ያጸድቃል፥ ኃጢአታቸውን ይሰከማል። ስለዚህም እርሱ ብዙዎችን ይወርሳል፥ ከኃያላንም ጋር ምርኮን ይከፋፈላል፤ ነፍሱን ለሞት አሳልፎ ሰጥቶአልና፥ ከዓመፀኞችም ጋር ተቈጥሮአልና፤ እርሱ ግን የብዙ ሰዎችን ኃጢአት ተሸከመ፥ ስለ ዓመፀኞችም ማለደ።” ኢሳ. ፶፫. የጌታችን የመድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ የማዳን ሥራ የቸርነቱን ብዛት የተቀበለውን የመከራ ፅናት ወዘተርፈ ያሳየናል፡፡ ብዙ ነገር ማለት ይቻላል ከዚህ ከኢሳይያስ ምዕራፍ ሃምሳ ሦስት የትንቢት ክፍል፡፡

“ወደ ምሥራቅም ወደሚመለከተው በስተ ውጭ ወዳለው ወደ መቅደሱ በር አመጣኝ፤ ተዘግቶም ነበር። እግዚአብሔርም። ይህ በር ተዘግቶ ይኖራል እንጂ አይከፈትም፥ ሰውም አይገባበትም፤ የእስራኤል አምላክ እግዚአብሔር ገብቶበታልና ተዘግቶ ይኖራል።” ሕዝ. ፵፬፥፩-፪ የእመቤታችን ዘላለማዊ ድንግልና በዚህ የትንቢት ቃል ተገልጧል፡፡ በሥጋና በነፍስ ድንግል እመቤታችን እንደሆነች ይናገራል፡፡

….ይቀጥላል…

የቤተክርቲያን የመከራ ዘመናት - ዛሬስ ሰላም ነውን? (ክፍል ዘጠኝ)

ያለፉትን ተከታታይ ክፍሎች ለማንበብ ከፈለጉ፡- 

1.  ክፍል አንድ

2. ክፍል ሁለት 

3. ክፍል ሦስት 

4. ክፍል አራት

5. ክፍል አምስት 

6. ክፍል ስድስት 

7. ክፍል ሰባት 

8. ክፍል ስምንት 

   ባለፈው ክፍል ለመመልከት እንደሞከርነው የቤተ ክርስቲያንና የሀገሪቱ የኋሊት ዕድገት በግራኝ አህመድ ዘመን ተጀምሮ ቁልቁል እያደገ እስከ ዘመነ ፋሲል ድረስ የቆዬ ሲሆን በዘመነ ፋሲል ለጥቂት ዘመናት ቢሆንም በሀገሪቱም ሆነ በቤተ ክርስቲያን መጠነኛ ማንሰራራት የተየበት ነበር ማለት ይቻላል፡፡ ነገር ግን በዘመነ ፋሲል የተጀመሩት አዎንታዊ ለውጦች ዘመነ መሳፍንት ሲመጣ ተመልሰው ተዳፍነዋል፡፡ በዚህም ከግራኝ አህመድ ወረራ በኋላ የሀገሪቱም ሆነ የቤተ ክርስቲያን የትንሳኤ ዘመን ሳይታደሉ የኋሊት እድገት እየታየ የዘመነ መሳፍንት ማብቂያ የአፄ ቴወድሮስ ዘመን ደረሰ፡፡

ዛሬ የምንመለከተው የቤተ ክርስቲያን ታሪክ በአጭሩ ከአፄ ቴወድሮስ ዘመነ መንግስት ጀምሮ ያለውን ነው፡፡  

ቤተክርስቲያን አንፃራዊ መሻሻል ያሳየችበት ዘመን በአፄ ቴወድሮስ ዘመን ጀምሮ እስከ አፄ ሚኒልክ ዘመነ መንግስት የቆየ ሲሆን ነገስታቱ ቤተክርስቲያኗን ተጠግተው አንፃራዊ ጉዳትም አድርሰውባታል፡፡ ለምሳሌ፡- በዘመነ ቴወድሮስ እና በዘመነ ዮሐንስ የእስልምና እምነት ተከታዮችን በግድ ለማጥመቅ ባደረጉት ሙከራ ሁለት ዐበይት ጥፋቶችን በቤተክርስቲያን ላይ አድርሰዋል፡፡

፩. የቤተ ክርስቲያኗን ቀኖና ከሚፈቅደው ውጭ በኃይል በመጠቀም ወንጌልና ጥምቀት ለማስፋፋት በመሞከራቸው የቤተክርስቲያን  ሕግን ተላልፈዋል፡፡ ቤተክርስቲያኗም በታሪክ “ተወቃሽ” እንድትሆን አድርጓል፡፡

፪. በተለይም በአፄ ዮሐንስ አራተኛ ጊዜ በዚህ የኃይል ድርጊት ያኮረፉ የእስልምና እምነት ተከታዮች ከሀገሪቱ በመሰደድ ወደ ሱዳን ሔደው ከደርቡሾች ጋር ወደ ግብፅ ሄደው ከግብፅ ጋር በማበራቸው የተለያዩ የስለላ ስራ በመስራት እና የባዕዳንን ጦር በመምራት ሀገሪቱን ለተለያዩ ጦርነቶች የዳረጉ ሲሆን ከግብፅ ጋር የተደረጉ ጦርነቶችን በድል የተወጡት አፄ ዮሐንስ በመተማ ጦርነት ከደርቡሾች ጋር በተደረገው ጦርነት ግን የራሳቸውን ሕይወት ሳይቀር ዋጋ አስከፍሏቸዋል፡፡ ከዚህ ከመተማ ጦርነት በኋላ ደርቡሾች እስከ ጎንደር ከፍተኛ ቦታዎች ድረስ ዘልቀው በመግባት አያሌ ቤተክርስቲያናትን፣ ቤተ መዛግብትን፣ መፃሕፍትን እና ሌሎች ንዋያተ ቅድሳትን ያቃጠሉ ሲሆን በሺዎች የሚቆጠሩ ክርስቲያኖችም ለእልቂት ተዳርገዋል፡፡ ይህ ዘመንም በኢትዮጵያ አራተኛው ዘመነ ሰማእታት ሆኖ አልፏል፡፡

ከአፄ ቴወድሮስ ዘመን እስከ አፄ ሚኒልክ ዘመን ቤተክርስቲያንም ሆነ ሀገሪቱ አንፃራዊ እድገት ቢያስመዘግቡም እድገቱ ግን አዝጋሚ እና ያለፈውን ዘመን ጠባሳ የሚያነጣ ያለፈውን ዘመን አሉታዊ እድገት የሚቀለብስ አልነበረም፡፡ ከዚህ በተጨማሪ በእነዚህ ዘመናት (ከዘመነ ሱስንዮስ ጀምሮ) ከአውሮጳውያን ሀገራት ጋር የተለሳለሰ ግንኙነት በመፍጠር ጠንካራ መንግስታዊ አስተዳደር ለመመስረት በነበራቸው አቋም የአውሮጳ ዘመን አመጣሽ ቤተእምነቶች “መልእክተኞች” ሀገሪቱን የጎበኙበትና እምነታውን ከማስፋፋት  በተጨማሪ የስለላ ሥራ የሰሩበት ዘመንም ነበር፡፡ ኢትዮጵያ በተለያዩ ዘመናት የተነሱት የሐይማኖት ኑፋቄዎችና የኦርቶዶክስ አባቶች ፍትጊያ በመካከለኛው ምስራቅ፣በአውሮጳ እና በሰሜን አፍሪካ ብቻ የተወሰኑ በመሆናቸውና ወሬው ኢትዮጵያ ቢመጣም በሊቃውንቱ መካከል የሚቀርና መልስ የሚሰጥበት በመሆኑ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ምእመናን በአንፃራዊነት ንፁህ ህሊና ያላቸው በእምነታውም ጠንካራ እንዲሆኑ ይህ እሴትም ብዙ ክፍለዘመናትን ተሻግሮ እስከ አስራ ዘጠነኛው መቶ ክ/ዘመን የደረሰ ነበር፡፡ ከላይ የተጠቀሰው መንታ ዓላማ ይዘው ወደ ኢትዮጵያ ብቅ ያሉት የአውሮጳ ሀገራት “መልእክተኞች” የሕዝቡን ንፁህ ህሊና በማርከስ ከኑፋቄ ትምህርቶች ጋር እንዲተዋወቅ በር ከፍተዋል፡፡

ከላይ ከተመለከትናቸው ከአፄ ቴወድሮስ እስከ አፄ ሚኒልክ በነበሩት ዘመናት አፄ ቴወድሮስ በከፈተው የኢትዮጵያ አንድነት የቤተክርስቲያን አንድነትም በበለጠ ተጠናክሯል፡፡ ቤተክርስቲያንና ኢትዮጵያ በተለይ በአፄ ሚኒልክ ዘመነ መንግስት በበለጠ የተሻለ እድገት አሳይተዋል፡፡ በተለይ በደቡብ በምስራቅና በደቡብ ምዕራብ አፄ ሚኒልክ ባደረጉት የግዛት ማስፋፋት ቤተ ክርስቲያንም ብዙ አሕዛብን እያጠመቀች የመንፈስ ቅዱስ ልጆች ማድረግ ችላ ነበር፡፡ ቤተክርስቲያን የሀገሪቱ የአንድነት ምልክት (Uniting Figure) በመሆን ሕዝቡን ሁሉ አንድ ዓላማ ያለው እንዲሆን የምትሰራ፤ የግብረ ገብነት እና የሀገር ወዳድነት ስሜትን በሕዝቡ የልብ ፅላት ላይ የምትቀርፅ በመሆን ታላቅ ስጦታን አበርክታለች፡፡ ይህም በአደዋ ጦርነት ወቅት ቤተክርስቲያን ያደረገችውን አስተዋፅኦ ማስታወስ በቂ ነው፡፡ በጦርነቱ ወቅት የሕዝቡ የሥነ-ልቦና ጥንካሬ ምንጭ ሆናለች፡፡ ኢትዮጵያ በውጭ ወራሪ ሳትደፈር የመቆየቷ ሚስጢር ይኸው ነው፡፡

ከዚህ ላይ ግን የቤተ ክርስቲያንን ስም ጥላሸት ለመቀባት አንዳንድ አላዋቂዎች በአፄ ሚኒልክ ዘመነ መንግስት ያደረገችውን በደቡብ በምስራቅና በደቡብ ምዕራብ ኢትዮጵያ አሕዛብን የማጥመቅ ሥራ በግድ እንደባርነት ቀንበር የተጫነባቸው ለማስመሰል ታሪክን የማያውቁ ወይም ደግሞ ሆን ብለው ታሪክን ለመፋቅ ታጥቀው የተነሱ ሰዎችና ድርጅቶች መኖራቸውን እየተመለከትንና እየሰማን ነው፡፡ በአፄ ሚኒሊክ ግዛት ለማስፋፋት ከአካባቢያዊ መሪዎች ጋር ጦርነት ማድረጋቸው አሌ የማይባል ሀቅ ነው፡፡ ነገር ግን ሐይማኖትን በግድ እንዲቀበሉ የማስገደድ ስራ በስፋት የተሰራው በወሎና በጎንደር በነበሩ የእስልምና እምነት ተከታዮች ላይ በዘመነ ዮሐንስ አራተኛ ብቻ ነው፤ በአፄ ሚኒልክ ዘመን እንዲህ ዓይነት ታሪክ አልነበረም፡፡ ይህ የቅርብ ጊዜ ጥላሸት የመቀባጥ ክስተት ከጥቂት ዘመናት ጀምሮ የመጣ ፖለቲካዊ አጀንዳ ማስፈፀሚያ እንጅ እውነት አለመሆኑን እራሳቸው የፖለቲካው አቀንቃኞች ይገነዘቡታል ባይ ነኝ፡፡ 

(Source: Wikipedia, the free encyclopedia)

ዳግማዊ አፄ ሚኒልክ እንኳን ለኢትዮጵያ ይቅርና ለጥቁር ሕዝቦች ሁሉ የነፃነት ብርሃን ፈንጣቂ፤ የአፍሪካ ሕዝቦች የድል ችቦ ለኳሽ ናቸው፡፡ አንድ አንድ በዘመኑ መስፈርት ተለክተው “አጥፍተዋል” ተብለው ሊወቀሱ የሚችሉበት ሳንካዎች ሊኖሩ ይችላሉ፡፡ ነገር ግን ስለ ሦስት ዐብይ ምክንያቶች ታሪክ እርሳቸውን ከኢትዮጵያ ዘመናዊ ታሪክ መሪዎች ውስጥ በቀዳሚነት እንዲቀመጡ ታሪክ ያስገድዳል፡፡

፩. የአደዋ ጦርነት ባለድል ጀግና፤ የአፍሪካ አሸናፊነት የተስፋ ፋና ወጊ፤ የአፍሪካ ነፃነት ነጋሪት ጎሳሚ በመሆናቸው፤  

፪. የሀገሪቱ ዘመናዊነት በር ከፋች በመሆናቸው የሰሯቸው እና ያስጀመሩዋቸው ዋና ዋና ሥራዎቻቸው ለትውልደ ትውልደ የማይዘነጉ ዘወትር የሚታወሱ ዐበይት ሥራዎች በመኖራቸው፤

፫. የሰሯቸው ጥፋቶች ቢኖሩም እንኳ ከሰሩት ደግነትና መልካም ሥራዎች ጋር ሲነፃፀር ኢምንት በመሆኑና ሥራቸው መመዘን ያለበት እርሳቸው በኖሩበት ዘመን መስፈርት በመሆኑ ናቸው፡፡

አፄ ሚኒልክ ለቤተክርስቲያን ቀናኢ በመሆናቸውና ቤተክርስቲያንም በእርሳቸው ዘመን በነበራት አንፃራዊ ሰላም የተሻለ እድገት ማሳየት ችላ ነበር፡፡ የአሕዛብ እናት ለመሆን የቻለችበት የሩቅ ሰዎችን ጥሪ ተቀብላ በእናትነት ያቀፈቻቸው ብዙ ጎሳዎችና ሕዝቦች ነበሩ፡፡ በዚህም የተሻለ ሐዋሪያዊ ሚናዋን ባለፈው አምስት ክ/ዘመናት ውስጥ በተሻለ ሁኔታ በአፄ ሚኒልክ ጊዜ ተወጥታለች ማለት ይቻላልማለት ይቻላል፡፡     

… ይቀጥላል…